درگذشت استاد محمود بینای مطلق (توجه: مکان برگزاری یادبود ایشان تغییر یافت)

   با نهایت تأسف و تأثر، درگذشت استاد فرهیخته و گرانقدر، جناب آقای دکتر محمود بینای مطلق، از اساتید برجسته و بازنشسته دانشکده علوم ریاضی را به جامعه علمی، همکاران، دانشجویان و خانواده محترم ایشان تسلیت عرض می‌نماییم. دکتر بینای مطلق در طول سالیان خدمت خود، با تعهد، دانایی و اخلاق والای علمی، نقشی بی‌بدیل در پرورش نسل‌های متعدد از دانش‌پژوهان و اعتلای دانش ریاضی ایفا کردند. یاد و خاطره‌ ایشان همواره در دل علاقه‌مندان به علم و دانش زنده خواهد ماند.
   روحشان شاد و یادشان گرامی باد.

    **توجه: افرادی‌که تمایل دارند به‌صورت برخط در جلسهٔ بزرگداشت آقای دکتر محمود بینای مطلق شرکت کنند، می‌توانند در ساعت مقرر (روز دوشنبه 12 خردادماه، ساعت 17 الی 19) از پیوند زیر استفاده کنند:

https://nikan.iut.ac.ir/rooms/saf-9gk-woq-zcr/join

 زندگی‌نامه  آقای دکتر محمود بینای مطلق
(تهیه شده توسط نزدیکان ایشان)

   آقای دکتر محمود بینای مطلق در سال ۱۳۱۷ در شهر تهران متولّد شد و پس از تحصیلات متوسطه برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی شیمی عازم کشور انگلستان شد. ولی تشنگی و جستجوی او برای حقیقت او را بر آن داشت که این رشته را رها کند و تحصیلات خود را در رشته فلسفه در کشور آلمان از سر بگیرد. از آنجا که فلسفه جدید به هیچ وجه تشنگی او را برای حقیقت اقناع نمی‌کرد، به مطالعات خود ادامه داد و پاسخ خود را در نوشته‌های افلاطون و اصحاب حکمت خالده خصوصاً فریتیوف شوان یافت و از این پس این دیدگاه مبنای تفکر او شد. در ضمن این مطالعات، دکترای خود را در سال ۱۳۴۸ از دانشگاه گوتینگن آلمان دریافت کرد و سپس عازم سوئیس شد و در آنجا در دانشگاه لوزان ابتدا به تحصیل و سپس به تدریس در رشته ریاضیات پرداخت. 

   در سال ۱۳۵۶ به ایران بازگشت و به عنوان عضو هیئت علمی در دانشگاه صنعتی اصفهان مشغول به کار شد و تا حدود دو سال پس از بازنشستگی در سال ۱۳۸۴ به تدریس در این دانشگاه ادامه داد. او علاوه بر تدریس دروس بسیار متنوعی در حوزه ریاضیات، برای سالیان متمادی دروس «فلسفه علم» و «تاریخ علم» را در این دانشگاه ارائه کرد، دروسی که تأثیری ماندگار بر نحوه نگرش بسیاری از دانشجویان بر جای گذاشتند و برای آنها آغازی برای زندگی‌ای مبتنی بر طلب حقیقت شدند. وی همچنین چند سال دروس «حکمت هنر» و «شناخت‌شناسی» را در دانشگاه هنر اصفهان ارائه کرد. وی از همان اوان جوانی به یادگیری زبانهای خارجی علاقه داشت و علاوه بر تسلط بر زبانهای آلمانی، فرانسه، انگلیسی و عربی، در زبانهای لاتین، یونانی و سانسکریت تسلط کافی برای مطالعه متون داشت.

   از آثار مهم او می‌توان به کتاب نظم و راز اشاره کرد که مجموعه سخنرانی‌های اوست که به همت آقای سید حسن آذرکار تدوین شده است، و نیز می‌توان به کتاب فلسفه علم در پرتو حکمت خالده اشاره کرد که به همراهی آقای دکتر علیرضا کریمی زیارانی به زبان انگلیسی تألیف و در ایالات متحده منتشر شد و با استقبال بین‌المللی به زبانهای فرانسه، اسپانیایی، پرتغالی و فارسی نیز ترجمه و منتشر شده است. وی روز ششم خرداد ۱۴۰۴ در منزل خود در اصفهان دار فانی را وداع گفت و رهسپار منزلگاه اخروی گردید.

توضیح: برای آشنایی بیشتر با آثار ایشان به قسمت پیوندها در پایین همین صفحه مراجعه نمایید.

پیام تسلیت رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان

   با قلبی آکنده از اندوه و تأثر عمیق، درگذشت ناگوار استاد فرزانه، پژوهشگر  پرتلاش، جناب آقای دکتر محمود بینای مطلق، عضو بازنشسته دانشکده علوم ریاضی را به جامعه علمی کشور، همکاران گرامی دانشگاه، دانشجویان عزیز و به ویژه خانواده محترم و بازماندگان داغدار ایشان تسلیت عرض می‌نماییم.

   فقدان این استاد گرانمایه، ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای دانشگاه صنعتی اصفهان و جامعه علمی ایران است. یادِ روشنِ ایشان همواره در دل‌های مشتاقان دانش زنده و جاویدان خواهد ماند.

   در این مصیبت بزرگ، با خانواده محترم، شاگردان، دوستان و همکاران ارجمند ایشان صمیمانه همدردی کرده، از درگاه ایزد منان برای آن مرحوم مغفرت، علو درجات و رحمت واسعه الهی، و برای بازماندگان صبر و شکیبایی مسئلت داریم.

سید علی محمد میرمحمدی میبدی
رئــــیس دانشـگاه صنعتـــی اصفـهان

پ.ن: دكتر محمود بينای مطلق، فیلسوف و ریاضی دان برجسته، از نخستین اعضای هیئت علمی دانشکده ریاضی دانشگاه صنعتی اصفهان بود و به‌مدت چند دهه در این دانشگاه به تدریس ریاضیات، فلسفه علم و منطق اشتغال داشت.

پیام تسلیت گروه منطق پژوهشگاه دانش‌های بنیادی

بسم الله الرحمن الرحیم

   درگذشت جناب آقای دکتر محمود بینای مطلق  را به جامعه علمی کشور و همچنین به خانواده آن مرحوم تسلیت عرض می‌نماییم.  دکتر بینا مطلق عمری را در  پیشرفت و گسترش علم و فرهنگ سپری نمود و بی‌شک نقش مؤثری در تربیت دانشجویان داشت. چه بسیار از دانش‌آموختگانی که تحت تأثیر شخصیت علمی و اخلاقی آن بزرگوار خود در حال حاضر از اساتیدی هستند که راه و روش او را برای تربیت نسل‌های  بعدی برگزیده‌اند.  از خداوند مغفرت و علو درجات آن مرحوم را مسئلت می‌نماییم.

گروه منطق ریاضی، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی

پیامهایی از طرف دوستان و شاگردان ایشان

   سلام بر دوستان گرامی، در لحظات اولیه امروز سه‌شنبه، ۶ خرداد، استاد گرانقدرمان، جناب آقای دکتر محمود بینای مطلق، سرای فانی را وداع گفت و با اجابت دعوت پروردگار به آسمان عروج کرد. «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ ارْجِعی‏ إِلى‏ رَبِّکِ راضِیَهً مَرْضِیَّه فَادْخُلی‏ فی‏ عِبادی وَ ادْخُلی‏ جَنَّتی».

هر كه شود صيد عشق كى شود او صيد مرگ
چــــــون سپرش مه بود كـــى رسدش زخــم تيــــر
جمــله جـــــانـــهاى پــــاك گـــشتـه اسيــــران خــــاك
عـشـــق فـــــرو ريــخـت زر تـــــــا برهــــــاند اسيــــــر

• دکتر مجتبی آقایی:   

   خداوند رحمتشان کند. استاد فوق‌العاده‌ای بودند. حق بینهایت زیادی بر گردن من و جمع زیادی دارند. بنده نیز از ابتدای دوره کارشناسی تا پایان ارشد، پیوسته با ایشان درس‌های بسیار زیادی را گذراندم که تقریباً یک دوره کامل ریاضی محض و فلسفه و منطق را تشکیل می‌دهد. در حین تدریس روحشان پرواز می‌کرد. برای هر درس چندین منبع معرفی می‌کردند و تقریباً در هر درس چند کتاب مرجع انگلیسی از ایشان هدیه گرفتم.

در دوره کارشناسی من، آقای دکتر بینا درس‌های منطق ریاضی، نظریه مجموعه‌ها، مبانی هندسه، هندسه دیفرانسیل، توپولوژی، توپولوژی جبری، هندسه منیفلد، نظریه کاتگوری، نظریه توپوس، و تارخ علم و فلسفه علم را تدریس می‌کردند که در درس‌های تاریخ علم و فلسفه علم، به جای یک جلسه در هفته دوجلسه برگزار می‌کردند که در یک جلسه در کنار موضوعات فلسفی دیگر، یکی از کتاب‌های افلاطون را درس می‌دادند و در طی چندسال دوره کاملی از کتاب‌های افلاطون را تدریس کردند و در جلسه دوم یکی از موضوعات ریاضی مورد علاقه‌شان را که در برنامه درسی نبود را تدریس می‌کردند، مانند آنالیز غیراستاندارد، قضایای ناتمامیت گودل، ماشین‌های تورینگ و .... در سال‌های بعد با آمدن همکاران جدید در تخصص‌های مختلف، این دروس توسط آن متخصصین ارائه می‌شود.

   ایشان به چندین زبان باستانی مانند سانسکریت، اوستایی، یونانی و لاتین و عبری و عربی در حد ادبیات باستانی، همچنین چندین زبان زنده و قدیمی اروپایی مانند آلمانی، فرانسه، و انگلیسی تسلط خیلی عالی داشتند و کتابخانه بسیار ارزشمندی از آثار فلسفی و ریاضی در موضوعات مختلف و به زبان‌های مختلف داشتند. حضور ایشان در دانشکده، افتخار بسیار بزرگی برای دانشکده و دانشگاه بوده و سال‌ها شاگردی ایشان در دروس متعدد ریاضی و فلسفی نیز افتخار بسیار بزرگی برای بنده بوده و خواهد بود.

   روحشان شاد و قرین رحمت الهی باد و یادشان همیشه زنده.
 

• دکتر محمود بهبودی:

   سلام به همکاران گرامی. خداوند رحمت کند جناب استاد دکتر بینای مطلق را و عرض تسلیت به همه دوستان و جامعه ریاضی کشور. تقریباً همه دروسی را که جناب آقای‌ دکتر آقایی با ایشان گذرانیده و در بالا ذکر کرده‌اند را نیز من با ایشان گذرانیده‌ام. خیلی چیزها از ایشان یادگرفته‌ام و نظیر ایشان را نمی‌توان‌ یافت. ایشان عارف به‌تمام معنا بود و در نظر ایشان که بارها از زبان ایشان شنیده‌ام، مرگ عبارت از یک انتقال است، نقل از گلخَن دنیا به  گلشن عقبی.

بـــــاد پیــمودم همــه عمــرم تمام      عاقــــبت با خــــاک رفتــــم و الســـلام
ما همــه از بهـــر مـردن زاده ‏ایــم      جــان نخـــواهد ماند و دل بنهاده‏ ایم
مرگ بنگر تا چه راه مشـکل است      کاندر این ره گورش اول منزل است
 گــــــــر بـود از تلــخــی مرگت خبـــر      جــــان شیــــرینت شــــود زیـــر و زبــر 
 

• دکتر سید محمود طاهری (گزیده‌ای از متنی که لینک آن قرار داده شده است):

   ایشان، بجز درس‌های پایۀ ریاضی، درس‌های تخصصی گوناگونی را در دانشکده علوم ریاضی تدریس کرده‌اند، مانند: هندسۀ دیفرانسیل، هندسۀ منیفلد، توپولوژی جبری، نظریۀ مجموعه‌ها، منطق ریاضی پیشرفته و نظریۀ کاتگوری. همچنین سال‌ها دو درس تاریخ علم و فلسفۀ علم را با استقبال فراوان دانشجویان دانشگاه ارائه می‌دادند. البته در دانشگاه‌های دیگر نیز مانند دانشگاه اصفهان، صنعتی شریف، دانشگاه هنر و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دروس تحصیلات تکمیلی فلسفۀ علم و آثار افلاطون و فلسفۀ یونان و زبان لاتین و فلسفۀ هنر را بارها تدریس کرده‌اند. چند خاطره:
   ترجمه به فرانسوی: سال 1381 مقاله‌ای نوشته بودم و قصد داشتم برای مجله‌ای ارسال کنم که افزون بر چکیدۀ انگلیسی، چکیدۀ فرانسوی نیز می‌خواست. چکیدۀ انگلیسی را نزد دکتر بینا در دفتر کارشان در دانشکده بردم و موضوع را گفتم. در جا شروع به ترجمه به فرانسوی کردند، بدون مکث و بدون تصحیح. و تحویل من دادند.
   درس فلسفۀ علم و امتحان آن: دکتر بینا سال‌ها دو درس تاریخ علم و فلسفۀ علم را در دانشگاه صنعتی اصفهان ارائه می‌دادند. و گفتنی است که بیشتر مطالب برپایۀ آثار افلاطون (با ترجمۀ محمدحسن لطفی) بود. ایشان به سبک خاص خود درس می‌داد و امتحان این دو درس معمولاً شفاهی و گاه به­ صورت گفت­گو بود. سال 1383 که معاون آموزشی دانشکده بودم، برخی همکاران دانشکده، به بهانۀ راه‌اندازی بانک سوالات امتحانی، به من تاکید کردند که از دکتر بینا بخواهید امتحانات را حتما کتبی برگزار کند و برگۀ سوال‌ها را نیز تحویل آموزش دهد. من نپذیرفتم و گفتم دکتر بینا استاد تازه‌کار و معمولی نیست که کسی چون من دربارۀ روش تدریس و روش آزمون توصیه‌ای کند، بلکه ایشان در تاریخ علم و فلسفۀ علم نظریه‌پرداز و صاحب کرسی هستند و دخالتی در روش کار ایشان نخواهم کرد و نکردم.

متن کامل دو یادداشت آقای دکتر طاهری را می‌توانید از اینجا و اینجا مطالعه نمایید (با ذکر این توضیح که برخی موارد در این دو یادداشت نیاز به بروزرسانی دارد. توصیه می‌کنیم که به زندگی‌نامه ایشان در بالای همین صفحه که به شکلی کاملاً دقیق توسط نزدیکان ایشان تهیه شده است مراجعه نمایید).

• دکتر بیژن ظهوری زنگنه (دانشگاه صنعتی شریف):

   با سلام، امروز خبر درگذشت شادروان آقای دکتر بینای مطلق را شنیدم و بسیار متأثر شدم. خدا رحمتشان کند. با مرحوم آقای دکتر بینای مطلق، از فروردین سال ۱۳۵۸ تا تابستان سال ۱۳۶۲، در دانشگاه صنعتی اصفهان همکار بودم. این همکاری، به دوستی تبدیل شد و همیشه از مصاحبتشان خوشحال می‌شدم. دکتر بینا در ابعاد مختلف، صاحب سبک ویژه خود بود و از این جهت، استادان و دانشجویان از طیف‌های مختلف، دوستش داشتند و احترام زیادی برایشان قایل بودند. ایشان مدرک دکتری فلسفه را از دانشگاه گوتینگن آلمان و فوق‌لیسانس پیوسته ریاضی را از دانشگاه لوزان سوئیس گرفته بود و به زبان‌های آلمانی، فرانسه، انگلیسی و عربی مسلط بود. جالب این بود که وی، زبان عربی را بدون معلم و با مطالعه کتاب‌های عربی، یاد گرفته بود. 
   شادروان بینای مطلق، در طرح اصفهانِ دانشگاه آریامهر آن زمان، به‌عنوان‌ عضو ‌هیئت علمی و استاد فلسفه استخدام شده بود. اغلب افراد رشته‌های علوم انسانی بعد از انقلاب فرهنگی و بازگشایی دانشگاه‌ها، بیشتر استادانی که برای رشته‌های علوم‌انسانی در دانشگاه صنعتی اصفهان استخدام شده بودند،‌ به دانشگاه اصفهان منتقل شدند. ولی از دکتر بینای مطلق به‌دلیل دانش وسیع ریاضی که داشت، دعوت شد به گروه ریاضی دانشگاه بپیوندد. ایشان در علاقه‌مند کردن دانشجویان نخبه سایر رشته‌ها به ریاضی و تغییر رشته به ریاضی، فعال بود. 
   یکی از ویژگی‌های روان‌شاد بینای مطلق این بود که از تصحیح ورقه امتحانی متنفر بود! و حتی حاضر بود برای تصحیح ورقه، تمام حقوق ماهانه خود را پرداخت کند! دکتر بینا در آلمان آن زمان، ارزشیابی از طریق امتحان شفاهی را تجربه کرده بود ‌و اثربخشی آن را بیشتر از آزمون‌های کتبی می‌دانست.
   شادروان دکتر بینای مطلق، انسانی اصیل و  جذاب بود و در عین باورمندی به سنت و گریزانی از مدرنیته، با طیف‌های مختلف فکری، حشر و نشر داشت و همه از مصاحبت وی لذت می‌بردند. روحش شاد و یادش گرامی.

• دکتر محمدرضا رئوفی:

   با دکتر بینای مطلق دو جور کلاس داشتیم: کلاس‌های رسمی دانشگاه (ریاضیات و فلسفه)، و کلاس‌هایی که خارج از برنامه دانشگاهی توسط ایشان برای مستمعان علاقمند به صورت آزاد (و البته بدون هیچ اجرت مادی) ارائه می‌شد. اولی شامل درس‌های زیادی چون منطق ریاضی، نظریه کاتگوری‌ها، نظریه مجموعه‌ها، هندسه دیفرانسیل، توپولوژی، توپولوژی جبری، هندسه منیفلد، هندسه نااقلیدسی، و نیز کتاب‌های افلاطون (در فلسفه) می‌شد. دومی شامل موضوعات گسترده‌تری بود: از توابع مختلط گرفته تا زبان یونانی، زبان لاتین، خوانش و شرح تائیه ابن‌فارض مصری، خوانش و شرح بهگودگیتا، خوانش و شرح تائوته‌چینگ، ...

   او در ذات خود همیشه یک معلم بود و تا لحظات آخر یک معلم ماند. عاشق آموختن و معلمی بود. خدایش رحمت کناد!

• دکتر علی دولتی (استاد گروه آمار دانشگاه یزد):

    با سلام و عرض ادب من درس فلسفه علم را با ایشان گذراندم. کتاب تیمائوس را تدریس می‌کردند. یک دوره چند جلدی کتاب جمهوری افلاطون از هدایای ایشان یادگاری نگه داشته‌ام. به گمانم سال 1370 برنامه کارشناسی ریاضی تغییر کرد و از تعداد واحدهای کارشناسی (که آن زمان حداقل 146 واحد بود) کم شد. در این کاهش واحدها، برخی از دروس الزامی به جدول دروس اختیاری منتقل شدند. از جمله این دروس: منطق، تاریخ و فلسفه و نظریه مجموعه‌ها بود که همه اینها را دکتر بینا تدریس می‌کرد. دکتر بینا گفتند: کسانی که برنامه را این طوری تغییر دادند، همه دروسی که بوی تفکر می‌داد را از برنامه درسی رشته ریاضی کنار گذاشتند. این کار آسیب زننده است.

   روحش شاد
 

• دکتر مصطفی زمانی (Polk State College, Florida, USA):
   

 روح سلطانـــــی ز زنـــــــدانــی بـجـسـت 
جامه چه درانیم و چون خاییم دست
 چـونـک ایشــان خســرو دیـــن بوده‌اند
 وقـت شــادی شـد چو بشــکستند بنـد
 ســـوی شـــــادروان دولـــــت تـــاخـــتند
 کـــــــنده و زنـجیـــــــــر را انـــــــداختنـــــــد 

   سال‌­ها­ی زیادی شاگرد دروس ریاضی و فلسفه این استاد بزرگوار بودم. عشق به حقیقت و زیبایی، و حقیقت‌­جویی در ایشان موج می‌­زد و در عمل و در کلام سعی در انتقال و زنده کردن این خصائص در دیگران داشتند. هوش سرشار، وسعت دانش، شخصیت جذاب و مهربان ایشان زمینه را برای طرح هر گونه سؤالی مهیا می­‌کرد و دفتر ایشان همواره محل تجمع و بحث درباره ریاضی، فلسفه، ادبیات، هنر، زبان و ... بود. کلاس‌­های تدریس ریاضی ایشان محدود به ارائه مجموعه­‌ای از قضایا و نتایج آن نبود و توجه خاصی معطوف به استفاده و کاربرد آن موضوعات در نحوه درست اندیشیدن می­‌شد. دروس منطق ریاضی و هندسه نااقلیدسی ایشان برای من بسیار راهگشا بود. امید است که پیام و میراث آن مرحوم روشنگر راه دوستداران حقیقت و حقیقت­‌طلبان باشد.

    «دانشکده ریاضی جایی است که حتی دروغگویان هم مجبورند راست بگویند.» نقل به مضمون از جملات دکتر محمود بینای مطلق.

پیوندها:

• کتاب‌های «نظم و راز» و «فلسفۀ علم درپرتو حکمت خالده» از ایشان را مطالعه بفرمایید.
   
• سخنرانی آقای دکتر محمود بینای مطلق در سال 1388 در «تعریف علم»: در اینجا ببینید.
   
• «حکمت متعالی ادیان» در گفت‌وگوی مجله «هفت آسمان» با آقای دکتر محمود بینای مطلق: اینجا مطالعه نمایید (توضیح اینکه، در آن صفحه سال تولّد ایشان به جای 1317 به اشتباه 1307 قید شده است).
   
• گفتگوی «فصلنامه هنر»  با آقای دکتر محمود بینای مطلق با عنوان «سمبلیسم در هنر»: از اینجا بخوانید.
   
• تصاویری از مراسم تقدیر و خداحافظی از آقای دکتر محمود بینای مطلق در سال 1385: در اینجا ببینید.

** در صورتی که هر یک از بزرگواران پیام تسلیت، خاطره یا نکته‌ای درباره آقای دکتر بینای مطلق نوشته‌اند یا قصد دارند که بنویسند ممنون می‌شویم که آنرا در اختیار دانشکده نیز قرار دهند تا در همین صفحه انتشار یابد. همچنین، اگر مطالبی در قالب چندرسانه‌ای مانند عکس، فیلم، ... مربوط به ایشان دارید ممنون می‌شویم که آنرا نیز در اختیار ما قرار دهید. در صورت لزوم و درخواست خودتان، منبع ارسال زیر در هنگام انتشار قید خواهد شد. 

      مطالب خود را می‌توانید از طریق شبکه‌های اجتماعی با شماره «09903328912» یا نشانی ایمیل «mohsen.khani@iut.ac.ir» ارسال نمایید.