با نهایت تأسف و تأثر، درگذشت استاد فرهیخته و گرانقدر، جناب آقای دکتر محمود بینای مطلق، از اساتید برجسته و بازنشسته دانشکده علوم ریاضی را به جامعه علمی، همکاران، دانشجویان و خانواده محترم ایشان تسلیت عرض می‌نماییم. دکتر بینای مطلق در طول سالیان خدمت خود، با تعهد، دانایی و اخلاق والای علمی، نقشی بی‌بدیل در پرورش نسل‌های متعدد از دانش‌پژوهان و اعتلای دانش ریاضی ایفا کردند. یاد و خاطره ایشان همواره در دل علاقه‌مندان به علم و دانش زنده خواهد ماند.
روحشان شاد و یادشان گرامی باد.
** توجه: افرادی‌که تمایل دارند به‌صورت برخط در جلسهٔ بزرگداشت آقای دکتر محمود بینای مطلق شرکت کنند، می‌توانند در ساعت مقرر (روز دوشنبه 12 خردادماه، ساعت 17 الی 19) از پیوند زیر استفاده کنند:
https://nikan.iut.ac.ir/rooms/
زندگی‌نامه آقای دکتر محمود بینای مطلق
(تهیه شده توسط نزدیکان ایشان)
آقای دکتر محمود بینای مطلق در سال ۱۳۱۷ در شهر تهران متولّد شد و پس از تحصیلات متوسطه برای ادامه تحصیل در رشته مهندسی شیمی عازم کشور انگلستان شد. ولی تشنگی و جستجوی او برای حقیقت او را بر آن داشت که این رشته را رها کند و تحصیلات خود را در رشته فلسفه در کشور آلمان از سر بگیرد. از آنجا که فلسفه جدید به هیچ وجه تشنگی او را برای حقیقت اقناع نمی‌کرد، به مطالعات خود ادامه داد و پاسخ خود را در نوشته‌های افلاطون و اصحاب حکمت خالده خصوصاً فریتیوف شوان یافت و از این پس این دیدگاه مبنای تفکر او شد. در ضمن این مطالعات، دکترای خود را در سال ۱۳۴۸ از دانشگاه گوتینگن آلمان دریافت کرد و سپس عازم سوئیس شد و در آنجا در دانشگاه لوزان ابتدا به تحصیل و سپس به تدریس در رشته ریاضیات پرداخت.
در سال ۱۳۵۶ به ایران بازگشت و به عنوان عضو هیئت علمی در دانشگاه صنعتی اصفهان مشغول به کار شد و تا حدود دو سال پس از بازنشستگی در سال ۱۳۸۴ به تدریس در این دانشگاه ادامه داد. او علاوه بر تدریس دروس بسیار متنوعی در حوزه ریاضیات، برای سالیان متمادی دروس «فلسفه علم» و «تاریخ علم» را در این دانشگاه ارائه کرد، دروسی که تأثیری ماندگار بر نحوه نگرش بسیاری از دانشجویان بر جای گذاشتند و برای آنها آغازی برای زندگی‌ای مبتنی بر طلب حقیقت شدند. وی همچنین چند سال دروس «حکمت هنر» و «شناخت‌شناسی» را در دانشگاه هنر اصفهان ارائه کرد. وی از همان اوان جوانی به یادگیری زبانهای خارجی علاقه داشت و علاوه بر تسلط بر زبانهای آلمانی، فرانسه، انگلیسی و عربی، در زبانهای لاتین، یونانی و سانسکریت تسلط کافی برای مطالعه متون داشت.
از آثار مهم او می‌توان به کتاب نظم و راز اشاره کرد که مجموعه سخنرانی‌های اوست که به همت آقای سید حسن آذرکار تدوین شده است، و نیز می‌توان به کتاب فلسفه علم در پرتو حکمت خالده اشاره کرد که به همراهی آقای دکتر علیرضا کریمی زیارانی به زبان انگلیسی تألیف و در ایالات متحده منتشر شد و با استقبال بین‌المللی به زبانهای فرانسه، اسپانیایی، پرتغالی و فارسی نیز ترجمه و منتشر شده است. وی روز ششم خرداد ۱۴۰۴ در منزل خود در اصفهان دار فانی را وداع گفت و رهسپار منزلگاه اخروی گردید.
توضیح: برای آشنایی بیشتر با آثار ایشان به قسمت پیوندها در پایین همین صفحه مراجعه نمایید.
پیام تسلیت رئیس دانشگاه صنعتی اصفهان
با قلبی آکنده از اندوه و تأثر عمیق، درگذشت ناگوار استاد فرزانه، پژوهشگر پرتلاش، جناب آقای دکتر محمود بینای مطلق، عضو بازنشسته دانشکده علوم ریاضی را به جامعه علمی کشور، همکاران گرامی دانشگاه، دانشجویان عزیز و به ویژه خانواده محترم و بازماندگان داغدار ایشان تسلیت عرض می‌نماییم.
فقدان این استاد گرانمایه، ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای دانشگاه صنعتی اصفهان و جامعه علمی ایران است. یادِ روشنِ ایشان همواره در دل‌های مشتاقان دانش زنده و جاویدان خواهد ماند.
در این مصیبت بزرگ، با خانواده محترم، شاگردان، دوستان و همکاران ارجمند ایشان صمیمانه همدردی کرده، از درگاه ایزد منان برای آن مرحوم مغفرت، علو درجات و رحمت واسعه الهی، و برای بازماندگان صبر و شکیبایی مسئلت داریم.
سید علی محمد میرمحمدی میبدی
رئــــیس دانشـگاه صنعتـــی اصفـهان
پ.ن: دكتر محمود بينای مطلق، فیلسوف و ریاضی دان برجسته، از نخستین اعضای هیئت علمی دانشکده ریاضی دانشگاه صنعتی اصفهان بود و به‌مدت چند دهه در این دانشگاه به تدریس ریاضیات، فلسفه علم و منطق اشتغال داشت.
پیام تسلیت انجمن منطق ایران
با نهایت تأثر مطلع شدیم که جناب دکتر محمود بینای مطلق استاد برجسته ریاضیات، منطق ریاضی، فلسفه و منطق فلسفی کشور در روز سه‌شنبه ۶ خرداد ۱۴۰۴ چشم از جهان فروبستند.
ایشان دکترای فلسفه خود را در سال ۱۳۴۸ از دانشگاه گوتینگن آلمان دریافت کردند و در دانشگاه لوزان سوئیس به تحصیل و تدریس در رشته ریاضیات پرداختند. پس از رجعت به ایران، از سال ۱۳۵۶ به عنوان هیئت علمی در دانشگاه صنعتی اصفهان مشغول به کار شدند و تا حدود دو سال پس از بازنشستگی در سال ۱۳۸۴ به تدریس در این دانشگاه ادامه دادند. ایشان دروس متعددی در حوزه ریاضیات و برای سالیان متمادی دو درس «فلسفه علم» و «تاریخ علم» را در این دانشگاه ارائه کردند. دروسی که تأثیری ماندگار بر نحوه نگرش بسیاری از دانشجویانی بر جای گذاشت که در حال حاضر بسیاری از آنها در دانشگاهها و مؤسسات معتبر داخلی و بین‌المللی در زمینه‌های مختلف ریاضیات، مهندسی، منطق، فلسفه و هنر مشغول به فعالیت هستند. ایشان در طیف وسیعی از موضوعات از شاخه‌های مختلف ریاضیات محض تا فلسفه و هنر به راهنمایی پایان‌نامه‌های پژوهشی در دانشگاهها و مؤسسات مختلف کشور مبادرت ورزیدند. از آثار مهم ایشان می‌توان به دو کتاب «نظم و راز» و «فلسفه علم در پرتو حکمت خالده» اشاره کرد که کتاب اخیر به زبان انگلیسی تألیف و سپس به زبانهای فرانسه، اسپانیایی، پرتغالی و فارسی نیز ترجمه و منتشر شد. از ویژگی‌های ایشان تسلط بر زبانهای آلمانی، فرانسه، انگلیسی و عربی و همچنین تسلط کافی برای مطالعه متون لاتین، یونانی و سانسکریت بود.
انجمن منطق ایران بدینوسیله با خانواده، نزدیکان و شاگردان ایشان ابراز همدردی کرده و این ضایعه بزرگ را به جامعه منطق کشور تسلیت می‌گوید. روحشان قرین رحمت الهی و یادشان گرامی باد.
هیئت مدیره انجمن منطق ایران
پیام تسلیت گروه منطق پژوهشگاه دانش‌های بنیادی
بسم الله الرحمن الرحیم
درگذشت جناب آقای دکتر محمود بینای مطلق را به جامعه علمی کشور و همچنین به خانواده آن مرحوم تسلیت عرض می‌نماییم. دکتر بینا مطلق عمری را در پیشرفت و گسترش علم و فرهنگ سپری نمود و بی‌شک نقش مؤثری در تربیت دانشجویان داشت. چه بسیار از دانش‌آموختگانی که تحت تأثیر شخصیت علمی و اخلاقی آن بزرگوار خود در حال حاضر از اساتیدی هستند که راه و روش او را برای تربیت نسل‌های بعدی برگزیده‌اند. از خداوند مغفرت و علو درجات آن مرحوم را مسئلت می‌نماییم.
گروه منطق ریاضی، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی
پیامهایی از طرف دوستان و شاگردان ایشان
سلام بر دوستان گرامی، در لحظات اولیه امروز سه‌شنبه، ۶ خرداد، استاد گرانقدرمان، جناب آقای دکتر محمود بینای مطلق، سرای فانی را وداع گفت و با اجابت دعوت پروردگار به آسمان عروج کرد. «یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّهُ ارْجِعی إِلى رَبِّکِ راضِیَهً مَرْضِیَّه فَادْخُلی فی عِبادی وَ ادْخُلی جَنَّتی».
هر كه شود صيد عشق كى شود او صيد مرگ
چــــــون سپرش مه بود كـــى رسدش زخــم تيــــر
جمــله جـــــانـــهاى پــــاك گـــشتـه اسيــــران خــــاك
عـشـــق فـــــرو ريــخـت زر تـــــــا برهــــــاند اسيــــــر
- دکتر مجتبی آقایی:
خداوند رحمتشان کند. استاد فوق‌العاده‌ای بودند. حق بینهایت زیادی بر گردن من و جمع زیادی دارند. بنده نیز از ابتدای دوره کارشناسی تا پایان ارشد، پیوسته با ایشان درس‌های بسیار زیادی را گذراندم که تقریباً یک دوره کامل ریاضی محض و فلسفه و منطق را تشکیل می‌دهد. در حین تدریس روحشان پرواز میکرد. برای هر درس چندین منبع معرفی می‌کردند و تقریباً در هر درس چند کتاب مرجع انگلیسی از ایشان هدیه گرفتم.
در دوره کارشناسی من، آقای دکتر بینا درس‌های منطق ریاضی، نظریه مجموعه‌ها، مبانی هندسه، هندسه دیفرانسیل، توپولوژی، توپولوژی جبری، هندسه منیفلد، نظریه کاتگوری، نظریه توپوس، و تارخ علم و فلسفه علم را تدریس می‌کردند که در درس‌های تاریخ علم و فلسفه علم، به جای یک جلسه در هفته دوجلسه برگزار می‌کردند که در یک جلسه در کنار موضوعات فلسفی دیگر، یکی از کتاب‌های افلاطون را درس می‌دادند و در طی چندسال دوره کاملی از کتاب‌های افلاطون را تدریس کردند و در جلسه دوم یکی از موضوعات ریاضی مورد علاقه‌شان را که در برنامه درسی نبود را تدریس می‌کردند، مانند آنالیز غیراستاندارد، قضایای ناتمامیت گودل، ماشین‌های تورینگ و .... در سال‌های بعد با آمدن همکاران جدید در تخصص‌های مختلف، این دروس توسط آن متخصصین ارائه می‌شود.
ایشان به چندین زبان باستانی مانند سانسکریت، اوستایی، یونانی و لاتین و عبری و عربی در حد ادبیات باستانی، همچنین چندین زبان زنده و قدیمی اروپایی مانند آلمانی، فرانسه، و انگلیسی تسلط خیلی عالی داشتند و کتابخانه بسیار ارزشمندی از آثار فلسفی و ریاضی در موضوعات مختلف و به زبانهای مختلف داشتند. حضور ایشان در دانشکده، افتخار بسیار بزرگی برای دانشکده و دانشگاه بوده و سال‌ها شاگردی ایشان در دروس متعدد ریاضی و فلسفی نیز افتخار بسیار بزرگی برای بنده بوده و خواهد بود.
روحشان شاد و قرین رحمت الهی باد و یادشان همیشه زنده.
- دکتر محمود بهبودی:
سلام به همکاران گرامی. خداوند رحمت کند جناب استاد دکتر بینای مطلق را و عرض تسلیت به همه دوستان و جامعه ریاضی کشور. تقریباً همه دروسی را که جناب آقای دکتر آقایی با ایشان گذرانیده و در بالا ذکر کرده‌اند را نیز من با ایشان گذرانیده‌ام. خیلی چیزها از ایشان یادگرفته‌ام و نظیر ایشان را نمی‌توان یافت. ایشان عارف به‌تمام معنا بود و در نظر ایشان که بارها از زبان ایشان شنیده‌ام، مرگ عبارت از یک انتقال است، نقل از گلخَن دنیا به گلشن عقبی.
بـــــاد پیــمودم همــه عمــرم تمام عاقــــبت با خــــاک رفتــــم و الســـلام
ما همــه از بهـــر مـردن زاده ایــم جــان نخـــواهد ماند و دل بنهاده ایم
مرگ بنگر تا چه راه مشـکل است کاندر این ره گورش اول منزل است
گــــــــر بـود از تلــخــی مرگت خبـــر جــــان شیــــرینت شــــود زیـــر و زبــر
- دکتر سید محمود طاهری (گزیده‌ای از متنی که پیوند آن قرار داده شده است):
ایشان، بجز درس‌های پایۀ ریاضی، درس‌های تخصصی گوناگونی را در دانشکده علوم ریاضی تدریس کرده‌اند، مانند: هندسۀ دیفرانسیل، هندسۀ منیفلد، توپولوژی جبری، نظریۀ مجموعه‌ها، منطق ریاضی پیشرفته و نظریۀ کاتگوری. همچنین سال‌ها دو درس تاریخ علم و فلسفۀ علم را با استقبال فراوان دانشجویان دانشگاه ارائه می‌دادند. البته در دانشگاه‌های دیگر نیز مانند دانشگاه اصفهان، صنعتی شریف، دانشگاه هنر و دانشگاه علوم پزشکی اصفهان، دروس تحصیلات تکمیلی فلسفۀ علم و آثار افلاطون و فلسفۀ یونان و زبان لاتین و فلسفۀ هنر را بارها تدریس کرده‌اند. چند خاطره:
ترجمه به فرانسوی: سال 1381 مقاله‌ای نوشته بودم و قصد داشتم برای مجله‌ای ارسال کنم که افزون بر چکیدۀ انگلیسی، چکیدۀ فرانسوی نیز می‌خواست. چکیدۀ انگلیسی را نزد دکتر بینا در دفتر کارشان در دانشکده بردم و موضوع را گفتم. در جا شروع به ترجمه به فرانسوی کردند، بدون مکث و بدون تصحیح. و تحویل من دادند.
درس فلسفۀ علم و امتحان آن: دکتر بینا سال‌ها دو درس تاریخ علم و فلسفۀ علم را در دانشگاه صنعتی اصفهان ارائه می‌دادند. و گفتنی است که بیشتر مطالب برپایۀ آثار افلاطون (با ترجمۀ محمدحسن لطفی) بود. ایشان به سبک خاص خود درس می‌داد و امتحان این دو درس معمولاً شفاهی و گاه به صورت گفتگو بود. سال 1383 که معاون آموزشی دانشکده بودم، برخی همکاران دانشکده، به بهانۀ راه‌اندازی بانک سوالات امتحانی، به من تاکید کردند که از دکتر بینا بخواهید امتحانات را حتما کتبی برگزار کند و برگۀ سوال‌ها را نیز تحویل آموزش دهد. من نپذیرفتم و گفتم دکتر بینا استاد تازه‌کار و معمولی نیست که کسی چون من دربارۀ روش تدریس و روش آزمون توصیه‌ای کند، بلکه ایشان در تاریخ علم و فلسفۀ علم نظریه‌پرداز و صاحب کرسی هستند و دخالتی در روش کار ایشان نخواهم کرد و نکردم.
متن کامل دو یادداشت آقای دکتر طاهری را می‌توانید از اینجا و اینجا مطالعه نمایید (با ذکر این توضیح که برخی موارد در این دو یادداشت نیاز به بروزرسانی دارد. توصیه می‌کنیم که به زندگی‌نامه ایشان در بالای همین صفحه که به شکلی کاملاً دقیق توسط نزدیکان ایشان تهیه شده است مراجعه نمایید).
- دکتر بیژن ظهوری زنگنه (دانشگاه صنعتی شریف):
با سلام، امروز خبر درگذشت شادروان آقای دکتر بینای مطلق را شنیدم و بسیار متأثر شدم. خدا رحمتشان کند. با مرحوم آقای دکتر بینای مطلق، از فروردین سال ۱۳۵۸ تا تابستان سال ۱۳۶۲، در دانشگاه صنعتی اصفهان همکار بودم. این همکاری، به دوستی تبدیل شد و همیشه از مصاحبتشان خوشحال می‌شدم. دکتر بینا در ابعاد مختلف، صاحب سبک ویژه خود بود و از این جهت، استادان و دانشجویان از طیف‌های مختلف، دوستش داشتند و احترام زیادی برایشان قایل بودند. ایشان مدرک دکتری فلسفه را از دانشگاه گوتینگن آلمان و فوق‌لیسانس پیوسته ریاضی را از دانشگاه لوزان سوئیس گرفته بود و به زبانهای آلمانی، فرانسه، انگلیسی و عربی مسلط بود. جالب این بود که وی، زبان عربی را بدون معلم و با مطالعه کتاب‌های عربی، یاد گرفته بود.
شادروان بینای مطلق، در طرح اصفهانِ دانشگاه آریامهر آن زمان، به‌عنوان عضو هیئت علمی و استاد فلسفه استخدام شده بود. اغلب افراد رشته‌های علوم انسانی بعد از انقلاب فرهنگی و بازگشایی دانشگاهها، بیشتر استادانی که برای رشته‌های علوم‌انسانی در دانشگاه صنعتی اصفهان استخدام شده بودند، به دانشگاه اصفهان منتقل شدند. ولی از دکتر بینای مطلق به‌دلیل دانش وسیع ریاضی که داشت، دعوت شد به گروه ریاضی دانشگاه بپیوندد. ایشان در علاقه‌مند کردن دانشجویان نخبه سایر رشته‌ها به ریاضی و تغییر رشته به ریاضی، فعال بود.
یکی از ویژگی‌های روان‌شاد بینای مطلق این بود که از تصحیح ورقه امتحانی متنفر بود! و حتی حاضر بود برای تصحیح ورقه، تمام حقوق ماهانه خود را پرداخت کند! دکتر بینا در آلمان آن زمان، ارزشیابی از طریق امتحان شفاهی را تجربه کرده بود و اثربخشی آن را بیشتر از آزمون‌های کتبی می‌دانست.
شادروان دکتر بینای مطلق، انسانی اصیل و جذاب بود و در عین باورمندی به سنت و گریزانی از مدرنیته، با طیف‌های مختلف فکری، حشر و نشر داشت و همه از مصاحبت وی لذت می‌بردند. روحش شاد و یادش گرامی.
- دکتر محمدرضا رئوفی:
با دکتر بینای مطلق دو جور کلاس داشتیم: کلاس‌های رسمی دانشگاه (ریاضیات و فلسفه)، و کلاس‌هایی که خارج از برنامه دانشگاهی توسط ایشان برای مستمعان علاقمند به صورت آزاد (و البته بدون هیچ اجرت مادی) ارائه می‌شد. اولی شامل درس‌های زیادی چون منطق ریاضی، نظریه کاتگوری‌ها، نظریه مجموعه‌ها، هندسه دیفرانسیل، توپولوژی، توپولوژی جبری، هندسه منیفلد، هندسه نااقلیدسی، و نیز کتاب‌های افلاطون (در فلسفه) می‌شد. دومی شامل موضوعات گسترده‌تری بود: از توابع مختلط گرفته تا زبان یونانی، زبان لاتین، خوانش و شرح تائیه ابن‌فارض مصری، خوانش و شرح بهگودگیتا، خوانش و شرح تائوته‌چینگ، ...
او در ذات خود همیشه یک معلم بود و تا لحظات آخر یک معلم ماند. عاشق آموختن و معلمی بود. خدایش رحمت کناد!
- دکتر علی دولتی (استاد گروه آمار دانشگاه یزد):
با سلام و عرض ادب من درس فلسفه علم را با ایشان گذراندم. کتاب تیمائوس را تدریس می‌کردند. یک دوره چند جلدی کتاب جمهوری افلاطون از هدایای ایشان یادگاری نگه داشته‌ام. به گمانم سال 1370 برنامه کارشناسی ریاضی تغییر کرد و از تعداد واحدهای کارشناسی (که آن زمان حداقل 146 واحد بود) کم شد. در این کاهش واحدها، برخی از دروس الزامی به جدول دروس اختیاری منتقل شدند. از جمله این دروس: منطق، تاریخ و فلسفه و نظریه مجموعه‌ها بود که همه اینها را دکتر بینا تدریس میکرد. دکتر بینا گفتند: کسانی که برنامه را این طوری تغییر دادند، همه دروسی که بوی تفکر می‌داد را از برنامه درسی رشته ریاضی کنار گذاشتند. این کار آسیب زننده است.
روحش شاد.
- دکتر مصطفی زمانی (Polk State College, Florida, USA):
روح سلطانـــــی ز زنـــــــدانــی بـجـسـت
جامه چه درانیم و چون خاییم دست
چـونـک ایشــان خســرو دیـــن بوده‌اند
وقـت شــادی شـد چو بشــکستند بنـد
ســـوی شـــــادروان دولـــــت تـــاخـــتند
کـــــــنده و زنـجیـــــــــر را انـــــــداختنـــــــد
سال‌های زیادی شاگرد دروس ریاضی و فلسفه این استاد بزرگوار بودم. عشق به حقیقت و زیبایی، و حقیقت‌جویی در ایشان موج می‌زد و در عمل و در کلام سعی در انتقال و زنده کردن این خصائص در دیگران داشتند. هوش سرشار، وسعت دانش، شخصیت جذاب و مهربان ایشان زمینه را برای طرح هر گونه سؤالی مهیا میکرد و دفتر ایشان همواره محل تجمع و بحث درباره ریاضی، فلسفه، ادبیات، هنر، زبان و ... بود. کلاس‌های تدریس ریاضی ایشان محدود به ارائه مجموعه‌ای از قضایا و نتایج آن نبود و توجه خاصی معطوف به استفاده و کاربرد آن موضوعات در نحوه درست اندیشیدن می‌شد. دروس منطق ریاضی و هندسه نااقلیدسی ایشان برای من بسیار راهگشا بود. امید است که پیام و میراث آن مرحوم روشنگر راه دوستداران حقیقت و حقیقت‌طلبان باشد.
«دانشکده ریاضی جایی است که حتی دروغگویان هم مجبورند راست بگویند.» نقل به مضمون از جملات دکتر محمود بینای مطلق.
- دکتر سید قهرمان طاهریان:
با اجازه دوستان امروز را در دانشکده روز بینا بنامیم. من و دوستان، در دوران دانشجویی چند درس با ایشون داشتیم. غیر از فلسفه و تاریخ علم، درس منطق و هندسه دیفرانسیل را با ایشون داشتم. از این کلاس‌ها و از مصاحبت با او خاطرات شیرین و جالبی دارم که تا حافظه یاری کنه تعریف می‌کنم. اول چند خاطره بعضا مشترک از دوست قدیمی آقای رضا کرمی تعریف می‌کنم:
1- دکتر بینا در درس‌هایش و لابه‌لای جزوه‌هایش فراوان اشعار فارسی و عربی می‌گنجاند. ابیاتی پندآموز و کاملاً متناسب با متن. گاهی با تحریف و تصحیف اصل شعرها. بالای یکی از جزوه‌هایش نوشته بود:
گــــــــــــــــر x نبــــــــــــودی و f(x) نبــــــــــودی
چنــــــــدین ســخــــــن نـــــــغز کــه گفتــی؟
ور بـــــــاد نبـــــودی کــــه سر زلف ربودی
رخساره معشوق به عاشق که نمودی؟
2- یکی از اولین خاطرات جالبی که آدم در تدریس دکتر بینا می‌دید، رسم‌الخط عجیب و من‌درآوردی او بود که البته معلوم بود خیلی طبیعی و به دور از هر گونه تظاهر و جلب توجه با آن می‌نویسد. مثلاً حروف آلمانی اوملات‌دار را در فارسی هم با دونقطه بالای حروف صدادار مینوشت. مثلاً «Gödel» را اینطور مینوشت: «گو"دل».
3- یک عادت جالب دیگر، ترجمه کردن اسامی خاص بود. مثلاً در منطق ریاضی قضیه‌ای داریم به نام «Löwenheim-Skolem Theorem» دکتر بینا این قضیه را ترجمه کرده بود به: قضیه شیران‌کنام-اسکولم! بله درسته، لوون‌هایم در آلمانی می‌شه کنام شیران!
4- دکتر بینا علاقه عجیبی به سوره یوسف داشت. بخشی از آزمون شفاهی درس منطق دانستن سوره یوسف بود. گمان کنم باید چند آیه آن را هم حفظ می‌کردیم. انصافاً شم زیبایی بسیار قوی داشت. سوره یوسف مثل پیغمبری که به اسمشه، یکی از قشنگترین سوره‌های قرآنه. در هر یک از کلاس‌هاش بخشی از رساله‌های افلاطون را هم می‌گنجانید. دوستی تعریف میکرد، حتی برای درس عمومی معادلات دیفرانسیل هم یک رساله از افلاطون ضمیمه بوده.
5- یادمه مدتی بعد از فارغ‌التحصیلی با یکی از دوستان کاری در دانشگاه داشتیم. سری هم به دکتر بینا زدیم. در یکی از خانه‌های ویلایی بزرگ و سقف بلند ساکن بود. زندگی ساده و بی پیرایه‌ای داشت. آن موقع هنوز همسر آلمانی ایشون زنده بود ولی گمان کنم رفته بود پیش خانواده. توی زندگينامه ایشون هیچ یادی از این بانوی آلمانی خوش قلب و مهربان به میان نیامد. دکتر بینا البته خوش تیپ و جذاب بود ولی شخصیت کاریزماتیک و خوبی‌هاش این خانم را از اوج رفاه آلمانی به پشت کوه سید مَمَد کشانده بود. خیلی با هم خوب بودند. یادمه با هم فرانسه و آلمانی و گاهی فارسی هم صحبت می‌کردند. متأسفانه به بیماری اِم‌اِس دچار شدند و دکتر بینا تا آخرین روزها از او مراقبت میکرد. روح هر دو شاد.
6- یادمه دور میز کارش نشستیم به گپ و گفتگو. یکدفعه متوجه شدم ردیف مورچه داشت از پایه میز بالا می‌رفت. به سمت یکی از همان قندان‌های جالب مسی که دکتر توی دفترش هم داشت. ايشون هم متوجه مورچه‌ها بود ولی واقعاً آزارش به مورچه هم نمی‌رسید. برای ما که چایی آورد قندان دیگری کنار چایی بود. دکتر بینا از آدم‌هایی بود که بیشتر با رفتارش درس می‌داد تا با پند و نصیحت.
7- دکتر بینا در دوره‌اي از روی تفنن سیگار هم می‌کشید. اما مطمئنم فقط دود میکرد، چون نفس ایشون نفس یک سیگاری نبود. یک زیرسیگاری مسی هم داشت که من گاهی با قندان اشتباه می‌گرفتم. فکر کنم همه تو موزه دکتر بهبودی باشند.
- خاطراتی از دکتر مجتبی آقایی:
1- تا اوایل دوران کارشناسی ما، که من ورودی سال ۶۹ بودم، دانشجویان سهمیه ارزی خرید کتاب داشتند که بلد نبودند از آن استفاده کنند. آقای دکتر ابتکار جالبی به خرج داده بود. از سهمیه ارزی تعدادی از دانشجویان یکجا تعداد زیادی کتاب‌های ریاضی به زبان انگلیسی از انتشاراتی‌هایی که از دوران دانشجویی مشتری آنها بود سفارش می‌دادند و بعنوان تخفیف ویژه‌ای هم تعداد زیادی کتاب اضافه بر آنها دریافت می‌کردند. بدین ترتیب هم دانشجویان درس‌ها را از روی اصل کتاب‌ها می‌گذراندند و هم ایشان همیشه تعداد زیادی کتاب ریاضی داشتند که به دانشجویان علاقمند هدیه می‌دادند. می‌گفتند برای هر درسی استاد حداقل باید 10 کتاب بخواند و دانشجو حداقل 5 کتاب. در چند درسی که با آقای دکتر گذراندیم ایشان چندین کتاب به من و برخی دوستان هدیه دادند. البته در زمان ما سهمیه ارزی خرید کتاب قطع شده بود و ایشان از موجودی قبلی به ما کتاب هدیه می‌دادند. واقعا ابتکار جالبی بود.
2- یک نمونه بازی‌های زبانی جالب آقای دکتر بینا ترجمه Corollary به کُره‌لَری بود که «لَری» در ترکی ضمیر مالکیت سوم شخص است و کره‌لری یعنی کره‌اش، یعنی بچه‌اش.
- دکتر محمدرضا ودادی:
به طنز می‌گفتند: اِپسیلُن دلتا فِی اَدِّلَه هیهات مِنَّ اذِلَّه.
- دکتر حمیدرضا بهرامیان (Indiana University, Indiana, USA):
یکی از مباحثی که دکتر بینا در کلاس فلسفه‌شان بحث می‌کردند، چیستی کیفیات مثبت بود. زیبایی چیست؟ خوشی چیست؟ و غیره. ایشان استدلال می‌کردند که می‌باید خود آن کیفیات را از نمود‌های این دنیایی آنها تمیز داد. خودِ زیبایی، زیبایی فی نفسه. خودِ خوشی، خوشی فی نفسه. ایشان استدلال می‌کردند که این ایده‌ها صرفاً مفاهیمی ذهنی نیستند بلکه واقعیت دارند و هستند، تغییرناپذیر و همیشه پاک و خلل‌ناپذیر. واضح است که تدریس مؤثر مفاهیمی چنین لطیف چه سطحی از مهارت معلمی می‌طلبد. به نظر می‌رسد شیوهٔ تدریس استاد در مورد مفاهیم اساسی معطوف به نظریهٔ آموختن به یاد آوردن است بود. گواه این مدعا اینکه شنونده وقتی مفهومی اساسی را می‌فهمید چنان بود که گویی همیشه آن را می‌دانسته و نیز دوام آن درک، در ذهن و ضمیر شنونده در سال‌های بعد.
باری این ایده‌های افلاطونی متعالی، این ذوات زندهٔ معقول البته نادیدنی هستند. همچون فرشتگان که نادیدنی هستند. دکتر بینا به شوخی و جدی می‌فرمودند که همهٔ انسان‌ها حداقل یک فرشته را ملاقات خواهند کرد، البته در آخرین لحظهٔ عمر. به تقلید از این بیان می‌توان گفت که هر کس توفیق شاگردی دکتر بینا را داشته است دست کم با دو تا از ایده‌های افلاطونی به طور غیرمستقیم یا مستقیم ملاقات کرده است. یکی خوشی فی‌نفسه. خوشی دکتر بینا که در عین حال قدرت و آگاهی هم بود، خودِ خوشی بود، به این دلیل که تغییرناپذیر بود تحت هر شرایطی. ایدهٔ دیگر دلسوزی و مهربانی دکتر بینا بود. دلسوزی و مهربانی دکتر بینا، خودِ دلسوزی و مهربانی فی‌نفسه بود. به این دلیل که اگر دلسوزی معمولی بود ما باید قادر می‌بودیم به نحو مکفی آن را پاسخ دهیم. این عدم کفایتِ مطلقِ همه ابزارهای انسانی برای پاسخ دادن به دلسوزی و مهربانی ایشان گواه فوق انسانی بودن این ویژگی‌ها در دکتر بینا بود. کلاس‌های دکتر بینا به بیان خودشان، بود آنچه در خُم بود و در قم بود و در رم بود.
کلاس‌هایشان گلشن راز بود و به عاریه از آن با یاد نام استاد عزیزتر از جان ختم کنم که «الهی عاقبت محمود گردان».
پیوندها:
- کتاب‌های «نظم و راز» و «فلسفۀ علم درپرتو حکمت خالده» از ایشان را مطالعه بفرمایید.
- سخنرانی آقای دکتر محمود بینای مطلق در سال 1388 در «تعریف علم»: در اینجا ببینید.
- «حکمت متعالی ادیان» در گفت‌وگوی مجله «هفت آسمان» با آقای دکتر محمود بینای مطلق: اینجا مطالعه نمایید (توضیح اینکه، در آن صفحه سال تولّد ایشان به جای 1317 به اشتباه 1307 قید شده است).
- گفتگوی «فصلنامه هنر» با آقای دکتر محمود بینای مطلق با عنوان «سمبلیسم در هنر»: از اینجا بخوانید (فصلنامه هنر 1367 شماره 16).
- گفتگوی «نامه فرهنگ» با آقای دکتر محمود بینای مطلق با عنوان «هویت انسان در حکمت الهی»: از اینجا بخوانید (نامه فرهنگ 1372 شماره 9).
- مقاله «شأن هنر مقدس (1)» : از اینجا بخوانید (مشرق فروردین و اردیبهشت 1374 شماره 4).
- تصاویری از مراسم تقدیر و خداحافظی از آقای دکتر محمود بینای مطلق در سال 1385: در اینجا ببینید.
بخشی از پایان نامه‌هایی که تحت راهنمایی ایشان و یا با مشاوره ایشان انجام شده است:
- «آناليز گنبدهاي ايراني و تحقيق در هنر سنتي»، امیرمهرداد محمد حجازی، 1369.
- «معرفی و کاربردهایی از آنالیز غیراستاندارد در مکانیک»، سعید ضیائی راد، 1369.
- «حلقه‌های موضعیِ سوری حقیقی»، فرزانه اصغرپور، 1373.
- «کوهرانس برای بیکتگوری‌ها و کاتگوری‌های اندِکسه و فیبراسیون»، رؤیا شیخ، 1374.
- «کوهرانس از طریق نظریه گروه‌ها»، مجتبی آقایی، 1375.
- «فرموله‌سازي فيبراسيوني منطق محمولي انتوئيسونيستي؟ تماميت متناظر با قضاياي گودل، كريپكه و لوشلي»، محمدرضا رئوفی، 1376.
- «عدم كمال و فرمول باركان»، شنتیا یاراحمدیان، 1376.
- «تعبير كاتگوريكي گره‌ها و ۲-گره‌ها»، مسعود یاری، 1376.
- «تبديل لاپلاس در ابعاد بالاتر»، حسین عابدی، 1378.
- «تعریف‌پذیری در درجات شمارش»، پیام سراجی، 1381.
- «بررسی خمینه‌های تماماً ژئودزیک در کره واحد»، معصومه رهنمای رهسپار، 1383.
- «قوانين پذيرفتني در منطق شهودي گزاره‌اي»، مصطفی زارع، 1383.
- «اثبات قضیه در منطق‌های زمانی به کمک رایانه و کاربر»، ابولقاسم کلانتری، 1383.
- «پیچیدگی خاصیت فصلی و وجودی در منطق شهودی»، محسن فلاح، 1384.
- «منطق اثبات‌ها»، مهدیه گلرنگی، 1386.
- «مدل‌های نظریه مجموعه‌ها با اردینال‌های تعریف‌پذیر»، امیر عقبی‌طلب، 1386.
** در صورتی که هر یک از بزرگواران پیام تسلیت، خاطره یا نکته‌ای درباره آقای دکتر بینای مطلق نوشته‌اند یا قصد دارند که بنویسند ممنون می‌شویم که آنرا در اختیار دانشکده نیز قرار دهند تا در همین صفحه انتشار یابد. همچنین، اگر مطالبی در قالب چندرسانه‌ای مانند عکس، فیلم، ... مربوط به ایشان دارید ممنون می‌شویم که آنرا نیز در اختیار ما قرار دهید. در صورت لزوم و درخواست خودتان، منبع ارسال زیر در هنگام انتشار قید خواهد شد.
مطالب خود را می‌توانید از طریق شبکه‌های اجتماعی با شماره «09903328912» یا نشانی ایمیل «mohsen.khani@iut.ac.ir» ارسال نمایید.
